Mâm ngũ quả ngày Tết có những gì? Hướng dẫn cách sắp xếp mâm ngũ quả chi tiết

1. Tìm hiểu về mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả, một biểu tượng đầy ý nghĩa trong văn hóa Tết cổ truyền của người Việt, là sự kết hợp hài hòa của năm loại quả khác nhau, mỗi loại mang một thông điệp riêng, được tuyển chọn kỹ lưỡng để trưng bày trên bàn thờ tổ tiên hay trong không gian sinh hoạt chính của gia đình trong dịp Tết Nguyên Đán.

Qua màu sắc, hình dáng và tên gọi, mỗi loại quả trên mâm ngũ quả không chỉ đại diện cho nguồn sinh khí dồi dào, sự phồn thịnh mà còn ẩn chứa những lời chúc tốt lành, mong muốn về một năm mới an lành, thịnh vượng và hạnh phúc.

Đặc biệt, việc đặt quả Phật thủ ở vị trí trung tâm của mâm ngũ quả không chỉ làm tăng thêm vẻ đẹp thiêng liêng, ấn tượng cho mâm trái cây mà còn được coi là biểu tượng của sự may mắn, bình an, giúp gia chủ rước lộc vào nhà, mong một năm mới tràn đầy sức sống và thành công.

Trong thời hiện đại, cách bày biện mâm ngũ quả cũng đã trở nên linh hoạt hơn, không chỉ giữ nguyên giá trị tâm linh mà còn phản ánh sự sáng tạo, thẩm mỹ trong cách trang trí nhà cửa, góp phần làm cho không gian sống thêm phần rực rỡ, đầy màu sắc trong dịp Tết đến, Xuân về.

2. Nguyên Tắc Bày Mâm Ngũ Quả Ngày Tết

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Cường từ Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam, việc bày mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là truyền thống mà còn chứa đựng những nguyên tắc và ý nghĩa sâu xa nhằm mang lại may mắn cho năm mới. Dưới đây là hướng dẫn về cách bày mâm ngũ quả:

Mâm ngũ quả gồm 5 loại quả với màu sắc khác nhau, tượng trưng cho 5 điều quý giá mà ông cha ta luôn mong đợi trong năm mới: Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh.

• Kim (Màu Trắng): Có thể chọn mận, lê,… những loại quả có màu trắng.
• Mộc (Màu Xanh): Chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, quả na, sung, dừa, dưa hấu… tượng trưng cho sự sống trường tồn và phát triển.
• Thủy (Màu Đen/Sậm): Nho đen hoặc các loại quả có màu sậm như vú sữa đen.
• Hỏa (Màu Đỏ): Hồng, táo tây, thanh long… biểu tượng cho sức mạnh và may mắn.
• Thổ (Màu Nâu/Vàng): Xoài chín, bưởi, quýt vàng, cam vàng… tượng trưng cho sự ổn định và đất đai màu mỡ.

Mâm ngũ quả với sự hòa hợp của 5 màu sắc tương ứng với ngũ hành không chỉ mang lại vẻ đẹp mắt mà còn thể hiện mong ước về một năm mới đầy đủ và thịnh vượng.

3. Tầm quan trọng của mâm ngũ quả trong truyền thống Phật Giáo dịp Tết

Trong văn hóa Tết của Phật Giáo, mâm ngũ quả mang một ý nghĩa sâu sắc với việc sử dụng năm màu sắc đại diện cho Ngũ thiện căn: tín (niềm tin), tấn (tiến bộ), niệm căn (tưởng nhớ), định căn (tĩnh tâm), và huệ căn (trí tuệ). Cụ thể, ý nghĩa của từng loại quả được chọn để trưng bày trên mâm ngũ quả dịp Tết như sau:

• Quả bưởi và dưa hấu biểu thị sự đầy đặn, tươi mới, mang lại hy vọng về một năm mới phong phú và may mắn.
• Quả hồng và quýt với màu cam tươi sáng, tượng trưng cho may mắn và thành công.
• Trái lê đại diện cho sự ngọt ngào, hàm ý một năm mới thuận lợi và suôn sẻ.
• Trái lựu chứa đựng mong muốn về một gia đình đông con, niềm vui tràn đầy.
• Trái đào tượng trưng cho sự phát triển và thăng tiến.
• Mai và trái táo biểu thị sự mong đợi về hạnh phúc và sự giàu sang, phú quý.
• Thanh long mang ý nghĩa sự gặp gỡ may mắn như “rồng mây gặp hội”.
• Quả trứng gà hình trái đào và trái dừa ở miền Nam, cũng như đu đủ và xoài, đều mang ý nghĩa về sự đủ đầy, ấm no và thịnh vượng.

4. Mâm ngũ quả ngày Tết theo từng vùng miền

Ý nghĩa của mâm ngũ quả trong ngày Tết Nguyên Đán không chỉ thể hiện sự hiếu khách và lòng mến khách của gia chủ mà còn chứa đựng biết bao điều ước và mong muốn cho một năm mới an lành, thịnh vượng.

Tùy thuộc vào mỗi vùng miền khác nhau, ý nghĩa và cách sắp xếp mâm ngũ quả có thể có những biến thể độc đáo nhưng đều mang chung thông điệp về sự sung túc, hạnh phúc và thịnh vượng.

• Miền Bắc: Trong văn hóa người Bắc, mâm ngũ quả thường chú trọng vào sự hài hòa và cân đối giữa các loại quả, phản ánh mong muốn về một cuộc sống ổn định và cân bằng. Quả bưởi hay dưa hấu tượng trưng cho sự may mắn và đủ đầy, trong khi quýt hay hồng biểu trưng cho sự phát đạt và thăng tiến.

• Miền Trung: Tại miền Trung, mâm ngũ quả thường mang ý nghĩa của sự kiên cường, vượt qua khó khăn, phản ánh cuộc sống gian khó nhưng vẫn tràn đầy hy vọng và lạc quan. Quả sung hay đu đủ được chọn để thể hiện sự sung túc, phồn thịnh ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt.
• Miền Nam: Ở miền Nam, mâm ngũ quả thường tập trung vào ý nghĩa phong phú và đa dạng, thể hiện qua sự lựa chọn quả xoài, dừa, đu đủ… mang ý nghĩa tiêu xài dư dả, không thiếu thốn, phản ánh sự phóng khoáng và rộng lượng của người dân nơi đây.

Trong tất cả các vùng miền, quả Phật thủ thường được coi là biểu tượng may mắn, với hình dạng độc đáo và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, giúp mang lại bình an và may mắn cho gia đình.

Mâm Ngũ Quả Miền Bắc

Trong không khí rộn ràng của Tết Nguyên Đán, người dân miền Bắc trang trọng bày mâm ngũ quả với ý nghĩa sâu sắc, phản ánh mong muốn về một năm mới đầy ắp niềm vui và may mắn.

Mâm ngũ quả miền Bắc thường bao gồm chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, và các loại quả khác như quất cảnh, ớt, dứa, mỗi loại đều mang một thông điệp riêng biệt. Chuối xanh tượng trưng cho sự đoàn tụ, bưởi và phật thủ mang lại may mắn, trong khi quất cảnh và ớt đỏ tượng trưng cho sự thành công và thịnh vượng.

• Chuối xanh: Biểu tượng cho sự quần tụ và đoàn kết gia đình.
• Bưởi: Tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý.
• Phật thủ: Mang lại may mắn và bình an.
• Sung và Hồng: Biểu tượng cho sự phồn thịnh và thịnh vượng.
• Quất cảnh và Ớt: Mang ý nghĩa may mắn và thành công.
• Dứa: Thể hiện mong muốn về một năm mới an lành và thịnh vượng.

Mâm Ngũ Quả Miền Trung

Miền Trung, vùng đất của nắng gió và thử thách, mang đến một phiên bản mâm ngũ quả đầy giản dị và mộc mạc. Trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, mâm ngũ quả ở đây thể hiện sự kiên cường và ý chí vượt qua khó khăn của người dân.

Thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, và quýt là những loại quả thường xuất hiện, mỗi loại đều mang một ý nghĩa riêng, nhưng tựu chung lại, chúng đều thể hiện lòng thành và hy vọng về một năm mới bình an và thịnh vượng, bất chấp mọi khó khăn của thiên nhiên.

• Thanh long: Biểu tượng cho sự kiên cường và vượt qua khó khăn.
• Chuối: Mang ý nghĩa về sự đoàn kết và sum vầy.
• Dưa hấu: Tượng trưng cho sự may mắn và đầy đủ.
• Mãng cầu: Biểu tượng cho sự ngọt ngào và hạnh phúc trong cuộc sống.
• Dứa: Thể hiện mong muốn về một năm mới an lành và thịnh vượng.
• Sung, Cam, Quýt: Đại diện cho sự sung túc và thịnh vượng.

Mâm Ngũ Quả Miền Nam

Mâm ngũ quả ở miền Nam phản ánh sự phong phú và đa dạng của vùng đất này, với mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài”, thể hiện ước mong về một cuộc sống đủ đầy và thoải mái. Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, và xoài là những lựa chọn phổ biến, mỗi loại quả không chỉ mang lại vẻ đẹp cho mâm ngũ quả mà còn thể hiện sự sung túc và may mắn cho gia đình trong năm mới.

Đặc biệt, người miền Nam tránh sử dụng những loại quả có cách phát âm mang ý nghĩa không tốt như chuối hay lê, thể hiện sự quan tâm và tỉ mỉ trong việc chọn lựa trái cây cho mâm ngũ quả.

• Mãng cầu: Tượng trưng cho sự đầy đủ và sung túc.
• Sung: Biểu tượng cho sự phồn thịnh và thịnh vượng.
• Dừa: Mang ý nghĩa về sự vừa đủ và hài hòa trong cuộc sống.
• Đu đủ: Thể hiện sự phồn thịnh và thịnh vượng.
• Xoài: Biểu tượng cho sự ngọt ngào và may mắn trong năm mới.
• Tránh sử dụng: Chuối, Lê, Cam, Quýt – vì những cách phát âm có thể mang ý nghĩa không tốt.

5. So sánh mâm ngũ quả ngày Tết giữa ba miền Bắc, Trung, Nam

Truyền thống bày biện mâm ngũ quả trong ngày Tết là một phần không thể thiếu trong văn hóa đón Tết của người Việt, bất kể là ở miền Bắc, Trung hay Nam. Dù có những biến thể theo từng vùng miền, nhưng tất cả đều chứa đựng ý nghĩa sâu sắc và tôn vinh những giá trị truyền thống.

Điểm giống nhau

Dù ở miền Bắc, Trung hay Nam, mâm ngũ quả ngày Tết luôn được chuẩn bị công phu và trang trọng, thể hiện lòng tôn kính dành cho ông bà, tổ tiên cũng như mong ước cho một năm mới an lành, thịnh vượng. Điều này phản ánh tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và sự kỳ vọng vào những điều tốt lành sẽ đến với gia đình trong năm mới.

Điểm khác nhau

• Miền Bắc: Mâm ngũ quả ở miền Bắc thường chú trọng vào việc phản ánh Ngũ hành thông qua việc lựa chọn các loại quả có màu sắc đa dạng, tạo nên sự phong phú và bắt mắt, thể hiện sự mong muốn về một năm mới đầy màu sắc và thuận lợi.

• Miền Trung: Người dân miền Trung thường chọn những loại trái cây đơn giản, phản ánh cuộc sống gần gũi với thiên nhiên. Mâm ngũ quả ở miền Trung không quá chú trọng vào hình thức bên ngoài mà đề cao giá trị của lòng thành, phản ánh sự khiêm tốn và giản dị.
• Miền Nam: Mâm ngũ quả ở miền Nam thường bao gồm các loại quả có tên gọi mang ý nghĩa may mắn, phát tài, như “Cầu sung vừa đủ xài”, thể hiện mong muốn về một năm mới đủ đầy, không thiếu thốn. Điều này phản ánh quan niệm về sự thịnh vượng và ấm no trong tư duy của người dân nơi đây.

6. Hướng Dẫn Chưng Mâm Ngũ Quả Đẹp

Cách Bày Mâm Ngũ Quả 1

Nguyên Liệu:

• 12 quả quýt
• 5 quả xoài
• 1 quả vú sữa
• 1 quả phật thủ
• 1 quả thanh long
• 1 quả lê
• 1 quả táo
• 8 quả ớt
• Quất (tùy chọn)

Cách Thực Hiện:

• Bắt Đầu: Đặt quýt vào trung tâm mâm.
• Xung Quanh: Xen kẽ xoài và quýt dọc theo viền mâm.
• Trung Tâm: Đặt thanh long ở giữa, bao quanh bằng vú sữa, phật thủ, táo, một quả quýt và lê để cố định thanh long.
• Hoàn Thiện: Đặt ớt giữa các quả xoài và quýt trên viền mâm, quất trang trí các khoảng trống.

Cách Bày Mâm Ngũ Quả 2

Nguyên Liệu:

• 1 nải chuối
• 1 quả mãng cầu
• 2 quả táo
• 1 quả lê
• 10 quả quýt
• 2 quả vú sữa
• 1 quả phật thủ
• 1 quả thanh long
• 2 quả xoài
• Ớt, quất (tùy chọn)

Cách Thực Hiện:

• Bắt Đầu: Đặt nải chuối vào giữa dĩa.
• Xung Quanh Chuối: Đặt xoài, vú sữa, và táo đối xứng hai bên phía dưới nải chuối.
• Bên Cạnh Chuối: Đặt 2 quả quýt xếp chồng lên nhau mỗi bên nải chuối.
• Mặt Sau Chuối: Thanh long được đặt ở giữa, với xoài, phật thủ, và lê xung quanh, và quýt dưới cùng để giữ vững.
• Hoàn Thiện: Mãng cầu đặt phía sau nải chuối, với ớt và quất được bày trí xung quanh viền dĩa.

Cách Bày Mâm Ngũ Quả 3

Nguyên Liệu:

• 1 quả dưa hấu
• 2 quả xoài
• 1 quả quýt
• 2 trái mãng cầu
• 1 trái đu đủ
• 1 trái dừa
• 2 quả thơm

Cách Thực Hiện:

• Cơ Sở: Đặt các trái có kích thước lớn như dưa hấu làm trụ chính giữa.
• Xung Quanh: Sắp xếp xoài, quýt, mãng cầu, đu đủ, và dừa xen kẻ quanh trụ chính.
• Trang Trí: Sử dụng phụ kiện như quạt giấy, hoa trạng nguyên, lá kim tiền, và cây treo, cố định bằng súng bắn keo để tăng thêm vẻ đẹp cho mâm ngũ quả.

Cách Bày Mâm Ngũ Quả 4

Nguyên Liệu:

• 14 quả quýt
• 1 quả dưa hấu
• 1 quả lê
• 1 quả phật thủ
• 1 quả táo
• 4 quả xoài
• 1 quả vú sữa
• 10 quả ớt
• Quất (tùy chọn)

Cách Thực Hiện:

• Tâm Điểm: Đặt dưa hấu ở giữa mâm và bao quanh bằng quýt.
• Ổn Định: Dùng phật thủ và lê đặt cạnh dưa hấu để cố định, xoài và quýt đặt phía trước và sau.
• Thêm Chi Tiết: Đặt táo và vú sữa bên cạnh dưa hấu trên mâm.
• Kết Thúc: Trang trí ớt xung quanh viền mâm giữa các quả quýt và điểm tô bằng quất ở những chỗ trống.

7. Lưu Ý Khi Bày Mâm Ngũ Quả Ngày Tết

Hiểu Đúng Về Ý Nghĩa Mâm Ngũ Quả và Từng Loại Quả

• Ý Nghĩa Ngũ Hành: Mâm ngũ quả phải phản ánh đúng thuyết Ngũ Hành, với 5 màu tương ứng:
• Kim (Trắng): Lựa chọn như dưa lê trắng, lê trắng.
• Mộc (Xanh lá): Dưa hấu xanh, chuối xanh, xoài xanh.
• Thủy (Đen/Sậm): Nho đen, vú sữa đen.
• Hỏa (Đỏ): Táo đỏ, trái hồng, thanh long đỏ.
• Thổ (Vàng): Cam vàng, quýt vàng, dưa hấu vàng.

Rửa Quả Đúng Cách

• Tránh Rửa Làm Héo: Lau sạch vỏ trái cây bằng giấy ướt thay vì rửa, để tránh làm quả héo nhanh.
• Tạo Độ Bóng: Phết lớp dầu ăn mỏng lên vỏ trái cây để tạo độ bóng, giữ cho trái cây trông mới lâu hơn.

Giới Hạn Số Lượng Quả

• Tránh Chưng Quá 5 Loại Quả: Mâm ngũ quả nên giữ nguyên tắc 5 loại, không chưng quá nhiều loại quả hoặc thêm hoa, thực phẩm khác.
• Chọn Số Lượng Quả Phù Hợp
• Nải Chuối Đều và Đẹp: Nải chuối phải đều, mỗi quả phân bổ đều nhau, hướng lên trên như bàn tay xòe ra, số quả nên là lẻ để hứng lộc cho gia đình.
• Yêu Cầu Quả: Chọn quả to, tay dài mập, đều nhau, da quả trơn, vàng chanh hoặc xanh nhạt, có mùi thơm dễ chịu.

Sai lầm trong việc chọn kích thước và hình dạng quả

Khi bày biện mâm ngũ quả với nải chuối xanh, quan trọng là phải sắp xếp các loại quả một cách cân đối và chúng nên được hướng lên trên, giống như cách bàn tay xòe ra để đón nhận may mắn.

Khi chọn quả, nên ưu tiên những loại có hình dáng to tròn, bề mặt mịn màng, không bị xước. Kích thước của quả cũng cần phải phù hợp với tổng thể của mâm ngũ quả, không nên chọn quả quá lớn làm mất đi sự cân đối và hài hòa của mâm.

Lựa chọn sai quả chín cho mâm ngũ quả

Trong quá trình chọn trái cây cho mâm ngũ quả dịp Tết, bạn nên chọn những quả còn hơi xanh, chưa chín hoàn toàn. Mặc dù trái cây chín mang lại hương thơm ngon và bắt mắt, nhưng đây không phải là lựa chọn phù hợp cho việc chưng bày dài ngày trong dịp Tết, bởi vì chúng sẽ mau chóng bị hỏng. Chính vì vậy, việc chọn lựa những quả còn hơi xanh sẽ giúp mâm ngũ quả giữ được vẻ tươi mới lâu hơn trong suốt thời gian Tết.

8. Hướng Dẫn Chọn Các Loại Quả Bày Mâm Ngũ Quả Ngày Tết

Mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện vẻ đẹp và sự sum vầy của gia đình. Để mâm ngũ quả thực sự nổi bật và giữ được vẻ tươi mới trong suốt thời gian Tết, việc chọn lựa trái cây là rất quan trọng. Dưới đây là một số lưu ý giúp bạn chọn được những loại quả phù hợp:

• Độ Chín của Quả: Chọn những quả mới chín tới để đảm bảo màu sắc tươi mới và có thể bày được lâu hơn. Trái cây chín tới còn giữ được hương vị đặc trưng, tăng thêm sự hấp dẫn cho mâm ngũ quả.
• Tình Trạng Bề Ngoài: Lựa chọn những quả chắc tay, không bị dập nát hay có dấu hiệu trầy xước. Quả còn nguyên cuống và lá không chỉ thể hiện sự tươi mới mà còn giúp tăng thêm vẻ đẹp tự nhiên cho mâm quả.
• Tránh Rửa Quả Trước Khi Bày: Để giữ cho trái cây không bị héo và kéo dài thời gian bày biện, bạn không nên rửa quả trước khi đặt lên mâm. Nếu cần thiết, hãy lau nhẹ bằng khăn ẩm hoặc giấy ướt.
• Chú Ý Đến Mùa của Quả: Chọn trái cây theo mùa sẽ giúp bạn có được những quả ngon nhất, tươi mới và đầy đủ dinh dưỡng. Trái cây mùa cũng thường có giá thành hợp lý hơn.
• Lựa Chọn Theo Ý Nghĩa: Mỗi loại quả trên mâm ngũ quả đều mang một ý nghĩa riêng biệt. Hãy chọn lựa sao cho phù hợp với mong muốn và điều bạn muốn gửi gắm trong dịp Tết.

9. Hướng Dẫn Bảo Quản Mâm Ngũ Quả Tươi Lâu

Để mâm ngũ quả ngày Tết giữ được vẻ tươi mới và đẹp mắt qua nhiều ngày, việc bảo quản trái cây là rất quan trọng. Dưới đây là một số mẹo giúp bạn bảo quản mâm ngũ quả tươi lâu:

• Lau Quả Thay Vì Rửa: Tránh rửa trực tiếp dưới vòi nước vì nước đọng có thể khiến quả nhanh hỏng. Thay vào đó, hãy dùng khăn giấy ẩm để lau sạch từng quả.
• Bảo Quản Bưởi: Đối với bưởi, bạn có thể hòa chút nước vôi trong nước, thấm vào khăn và lau lên vỏ bưởi. Cách này giúp vỏ bưởi bóng đẹp và tránh bị ố vàng.

• Nếu bạn mua quả vào ngày 27, 28 tháng Chạp, hãy lựa chọn các loại quả còn xanh để chúng có thể chín dần và giữ tươi qua Tết.
• Đối với những người mua quả vào ngày 29, 30 tháng Chạp, nên chọn quả đã chín tới để bày ngay lên bàn thờ, đảm bảo mâm ngũ quả tươi đẹp ngay từ đầu năm mới.
• Tránh Ánh Nắng Trực Tiếp: Đặt mâm ngũ quả ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp từ cửa sổ hay những nơi nhiệt độ cao để tránh làm hỏng quả.
• Kiểm Tra Thường Xuyên: Hãy kiểm tra mâm ngũ quả hàng ngày để loại bỏ những quả bắt đầu hỏng hoặc hư để tránh ảnh hưởng đến các quả khác.

Lời Kết

Mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là một phần trang trí truyền thống mà còn chứa đựng biết bao ý nghĩa tốt lành và mong ước về một năm mới an khang, thịnh vượng. Việc lựa chọn và sắp xếp mâm ngũ quả một cách tỉ mỉ, ý nghĩa không chỉ thể hiện lòng hiếu khách mà còn bày tỏ tâm hồn, sự tinh tế và mong muốn về một tương lai tươi sáng của gia chủ.

Hy vọng qua bài viết này từ SKY Tech, bạn sẽ có thêm ý tưởng để chuẩn bị một mâm ngũ quả thật đẹp và đầy ý nghĩa cho dịp Tết Nguyên Đán của mình và gia đình, mở ra một năm mới với những điều tốt đẹp nhất đang chờ đón phía trước.